Juridische vraag: dierenfotografie en het recht op de afbeelding

Ben je ook een vriend van dierenfotografie? Dat klopt, niet alleen mensen in actie zijn gewild als motief in de fotografie. Dierenafbeeldingen worden ook vaak verhandeld in de fotografische kunst. Met de juridische informatie willen wij u kort uitleggen in welke mate u in juridische problemen kunt komen. Dit verslag is gebaseerd op een lopende rechtszaak en stelt de vraag in hoeverre toestemming, of commercieel gebruik, nodig is om dieren te fotograferen. Aangezien eerdere jurisprudentie alleen betrekking heeft op goederen en personen, wordt in dit verslag een denkbare overdracht naar dierenfotografie gepresenteerd. In deze context worden het auteursrecht, het recht op een eigen foto, het recht op een foto van het eigen bezit en het persoonlijkheidsrecht van de eigenaar behandeld.

Dierenfotografie: Wat betekent het recht op een eigen beeltenis?

Als algemene regel geldt dat voorzichtigheid geboden is bij het fotograferen met mensen en dieren. Respecteer altijd de persoonlijke rechten van personen volgens de Duitse wet op het kunstauteursrecht (Kunsturhebergesetz)! Het recht op de eigen afbeelding ligt vast: voor zover er geen bijzondere voorrechten bestaan, mogen afbeeldingen van u alleen met hun toestemming worden doorgegeven. Een dergelijke toestemming of verklaring van instemming wordt een “model release” genoemd.

Voor een later gebruik van uw fotomateriaal is het daarom altijd raadzaam toestemming te vragen aan de gefotografeerde persoon en het dier (de eigenaar). Tenzij het dier slechts een accessoire is, een beeld van de eigentijdse geschiedenis, van hogere kunstbelangen, of opnamen van bijeenkomsten, enz. Dieren zijn natuurlijk geen personen en ook geen materiële goederen, maar toch worden zij in het fotografisch recht op dezelfde wijze behandeld. Artikel 90a van het Duitse burgerlijk wetboek luidt: Paragrafen die betrekking hebben op materiële activa volgens § 90 BGB, komen ook overeen met dierenfotografie. Voor verder gebruik is toestemming van de eigenaar nodig.

Mogen dieren in de dierentuin gefotografeerd worden, of is daar toestemming voor nodig?

Fotograferen op basis van bestaande “huisregels” kan u in sommige opzichten beperken, of zelfs verbieden. De kennisgeving of zelfs het verbod moet echter worden aangegeven met borden en duidelijk zichtbaar zijn. Het bezit van een toegangsbewijs alleen betekent echter niet dat u toestemming hebt om foto’s te nemen.

Door deze eisen wordt een duidelijke grens getrokken tussen alle toegankelijke plaatsen waar het beginsel van “geen recht op eigen beeld” geldt en beperkt voor het publiek toegankelijke plaatsen zoals de zoölogische tuin. De tip voor u is dan ook dat het in geval van twijfel van de toestemming van de rechthebbende afhangt of en in hoeverre er foto’s van u mogen worden gemaakt.

Aanvullende opmerking: Op Internet is gereageerd op het besluit van de KG destijds, of op de verklaring van de Hagenbeck Zoo in Hamburg, en onder Zooliste is een lijst van dierentuinen samengesteld, waarin men kan aangeven of fotograferen daar is toegestaan (beperkt) of verboden.

Privacy van mensen en dieren op foto’s

Natuurlijk valt ook de privésfeer van een eigenaar van onroerend goed onder het recht op privacy en mag u dat niet schenden. Dit omvat ook de huiselijke gebieden en de eigendommen die daartoe behoren. Het is voldoende voor een inbreuk op de privacy als u de privé-huiskamer van een andere persoon fotografeert met behulp van rekwisieten, zoals een telelens, of door het overschrijden van gestelde grenzen, hun hond of kat. Of het al illegaal is om een foto te nemen of alleen om deze door te geven, is nog steeds niet duidelijk beantwoord in de jurisprudentie. Hetzelfde geldt voor een motief op de foto en de bijgevoegde tekst die een context schept naar de eigenaar of het mogelijk maakt conclusies te trekken over de eigenaar. Het adres van de eigenaar mag ook niet herkenbaar zijn.

Het fotograferen van een dier in het wild of op openbare plaatsen geeft geen aanleiding tot enige aanspraak van de eigenaar. In de regel hebt u geen toestemming van de eigenaar nodig op grond van de bewering dat u “geen recht hebt om een foto van uw eigen ding/dier te maken”, mits u de persoonlijke rechten van de eigenaar niet hebt geschonden. Hoe mooi het motief ook is, het kost minder om de zaak vooraf op te helderen dan naar de rechter te moeten stappen voor een lang en kostenintensief geschil.